Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym różni się start na początku wyścigu od zmiany sztafetowej?
• Jakie ograniczenia dla obu elementów nakładają przepisy pływania?
• W jaki sposób odbywa się ocena tych elementów podczas zawodów?
• Jakie są najczęstsze błędy związane z oceną tych elementów i jak ich uniknąć?

Podobieństwa i różnice

Skok ze słupka to element niemal każdego wyścigu pływackiego. Rozpoczynane są nim wyścigi indywidualne w stylach dowolnym, klasyczny, motylkowym oraz zmiennym, a także sztafety stylem dowolnym. Dodatkowo, skokiem ze słupka rozpoczynają zmagania pływacy na drugiej i kolejnych zmianach sztafetowych.

Na pierwszy rzut oka, rozpoczęcie wyścigu i zmiana sztafetowa wyglądają bardzo podobnie. Technika wykonania skoku, zwłasza faza lotu i wejścia do wody, są niemal identyczne. Jednakże, uważny obserwator dostrzeże znaczną różnicę pomiędzy tymi dwoma elementami – diametralnie różne fazy przygotowania do odbicia i samo odbicie.

W przypadku startu na początku wyścigu, faza przygotowania ma charakter statyczny – zawodnicy przyjmują na słupku startowym nieruchomą pozycję i dopiero na sygnał startu rozpoczynają ruch startowy. Z drugiej strony, podczas zmian sztafetowych, przygotowanie do odbicia może mieć dynamiczny charakter, od wymachów ramion, poprzez rozbieg lub naskok, i na możliwości rozpoczęcia odbicia przed faktycznym ukończeniem odcinka przez poprzedzającego członka sztafety kończąc.

Różnice w charakterze fazy przygotowawczej wynikają z różnej istoty “sprawiedliwego” wykonania tych elementów, a co za tym idzie, ograniczeń wynikających z przepisów.

Zanim jednak przejdziemy do omówienia przepisów dotyczących poszczególnych elementów, przeanalizujmy raz jeszcze momenty wyścigu, w których mogą wystąpić omawiane błędy.

Moment wystąpienia błędu

Przedwczesny start może mieć miejsce:

• na początku wyścigu indywidualnego, oraz 
• na początku wyścigu sztafetowego.

Przedwczesna zmiana sztafetowa może mieć miejsce wyłącznie podczas wyścigu sztafetowego, najwcześniej w momencie rozpoczęcia odcinka przez drugiego członka zespołu sztafetowego. 

Przedwczesny start nie może dotyczyć kolejnych członków zespołu sztafetowego (innych niż pierwszego). Z drugiej strony, o przedwczesnej zmianie sztafetowej nie może być mowy w przypadku startu pierwszego członka zespołu sztafetowego ani, co oczywiste, w trakcie wyścigów indywidualnych.

Skoro wiemy już, kiedy mogą wystąpić poszczególne błędy, przejdźmy teraz do samych przepisów określających dopuszczalne sposoby wykonania omawianych elementów. 

Przepisy dotyczące startu i zmian sztafetowych

Przepisy dotyczące startu znajdują się w rozdziale SW 4 oraz SW 6.1 dla konkurencji indywidualnych stylem grzbietowym oraz sztafety zmiennej. Jednakże, tylko część z nich odnosi się do przedwczesnego startu w przypadku skoku ze słupka – są to SW 4.1 oraz SW 4.4.

SW 4.1 Start w wyścigach w stylu dowolnym, klasycznym, motylkowym i zmiennym rozpoczyna się skokiem ze słupka. Na długi gwizdek (SW 2.1.5) sędziego głównego pływacy wchodzą na słupek startowy i pozostają tam. Na komendę startera „na miejsca”, bezzwłocznie zajmują pozycję startową, z przynajmniej jedną stopą na przodzie słupka startowego. Położenie rąk nie ma znaczenia. Gdy wszyscy pływacy stoją nieruchomo, starter podaje sygnał startu.

SW 4.4 Każdy pływak startujący przed sygnałem startowym będzie zdyskwalifikowany. Jeśli sygnał startowy zostanie podany zanim ogłoszona zostanie dyskwalifikacja, wyścig jest kontynuowany, a pływak lub pływacy zostaną zdyskwalifikowani po jego zakończeniu. Jeśli dyskwalifikacja została ogłoszona przed sygnałem startowym, sygnału nie daje się, a pozostali pływacy zostają cofnięci po czym startują ponownie. Sędzia główny powtarza procedurę startową rozpoczynając od długiego gwizdka (drugiego długiego gwizdka dla stylu grzbietowego) zgodnie z SW 2.1.5.

Przepis odnoszące się do zmian sztafetowych znajduje się rozdziale dotyczącym wyścigu – SW 10.11.

SW 10.11 W konkurencjach sztafetowych, drużyna pływaka, którego stopy utraciły kontakt z platformą startową słupka, zanim poprzedzający go pływak z drużyny dotknął ściany, będzie zdyskwalifikowana.

Po zaznajomieniu się z przepisami dotyczącymi omawianych elementów, przejdźmy do omówienia sposobów oceny zgodności wykonania elementów z przepisami.

Sposoby oceny

Podstawowym sposobem oceny zarówno startu jak i zmian sztafetowych jest bezpośrednia wizualna obserwacja przez wyznaczonych sędziów.

Moment rozpoczęcia wszystkich wyścigów, zarówno indywidualnych jak i sztafetowych, podlega wyłącznej ocenie startera oraz sędziego głównego. Obaj sędziowie równocześnie oceniają pływaków startujących na wszystkich torach.

Przepisy dotyczące postępowania sędziów i oceny startu:

• SW 2.1.5 dla sędziego głównego,
• SW 2.3 dla startera, oraz
• SW 2.1.6 dla dyskwalifikacji za przedwczesny start,

SW 2.1.5 Przy rozpoczęciu każdego wyścigu sędzia główny daje sygnał pływakom poprzez serie krótkich gwizdków, zapraszających do zdjęcia ubrania z wyjątkiem stroju pływackiego, po których następuje długi gwizdek sygnalizujący, że powinni oni zająć swoje miejsca na platformie startowej (lub dla stylu grzbietowego i sztafet zmiennych, sygnalizujący, że powinni bezzwłocznie wejść do wody). Drugi długi gwizdek jest sygnałem dla grzbiecisty lub pływaka sztafety zmiennej do bezzwłocznego zajęcia pozycji startowej. Gdy pływacy i sędziowie są przygotowani do startu, sędzia główny poprzez wyciągnięcie ręki, daje znak starterowi, że pływacy są pod kontrolą startera. Wyciągnięta ręka powinna pozostawać w tej pozycji do wydania komendy startowej.

SW 2.3.1 Starter ma pełną kontrolę nad zawodnikami od momentu, gdy sędzia główny przekaże mu ją (SW 2.1.5) aż do rozpoczęcia wyścigu. Start odbywa się zgodnie z SW 4.

SW 2.3.3 Starter ma możność rozstrzygania czy start był prawidłowy z tym jednak, że ostateczną decyzję podejmuje sędzia główny.

SW 2.1.6 Dyskwalifikacja za start przed sygnałem startowym musi być zaobserwowana i potwierdzona zarówno przez startera jak i sędziego głównego.

Przepisy dotyczące oceny zmian sztafetowych:

• SW 2.2.3-4 odnoszące się do kierownika pomieszczenia kontrolnego,
• SW 2.6.8 na temat oceny zmian przez inspektora nawrotów,
• SW 13.1 dla postępowania przy sędziowaniu automatycznym,
• FR 4.6.3 ze specyfikacją urządzenia do automatycznej oceny zmian sztafetowych, oraz
• Interpretacja przepisów pływania FINA z 14.01.2020 dotycząca oceny przedwczesnego startu i wykorzystania w tym celu pomiaru wideo.

Poszczególne zmiany sztafetowe są oceniane indywidualnie przez inspektora nawrotów przypisanego do toru i końca pływalni, na którym odbywa się dana zmiana.

SW 2.6.8 Każdy inspektor nawrotów na końcu startowym pływalni, w wyścigach sztafetowych określa, czy startujący pływak ma kontakt z platformą startową, gdy poprzedzający go pływak dotyka ściany startowej. Gdy dostępna jest automatyczna aparatura do sędziowania zmian w sztafecie, to powinna ona być zastosowana zgodnie z SW 13.1.

W trakcie zawodów, na których stosowana jest Aparatura do Automatycznego Sędziowania wyposażona w system oceny zmian sztafetowych, ocena dokonana przez aparaturę ma pierwszeństwo nad oceną dokonaną przez inspektorów nawrotów.

FR 4.6.3 Urządzenie do sędziowania zmian w sztafecie z dokładnością do 1/100 sekundy. (…) Odnośnie dopuszczalnych różnic w czasach zmian sztafetowych powinno się skonsultować z producentem urządzenia.

SW 13.1 Gdy w jakichkolwiek zawodach stosowana jest aparatura do automatycznego pomiaru czasu (patrz FR 4), to kolejność i czasy tak ustalone, a także ocena zmian sztafetowych mają pierwszeństwo nad decyzjami sędziów mierzących czas i inspektorów nawrotów.

SW 2.2.3 Kierownik jest odpowiedzialny za sprawdzenie wydruków zmian sztafetowych i doniesienie o każdej przedwczesnej zmianie sędziemu głównemu.

Na zawodach, gdzie dostępny jest pomiar wideo, może być on wykorzystany do weryfikacji zarówno przedwczesnego startu jak i przedwczesnej zmiany sztafetowej.

Interpretacja przepisów pływania FINA z 14.01.2020: Jeżeli pomiar wideo jest dostępny (FR 4.7.3), to może on zostać użyty do zweryfikowania dyskwalifikacji [za przedwczestny start].

FR 4.6.3  (…) Gdy są zainstalowane górne kamery obraz z nich może być przeglądany jako dodatek do oceny zmian sztafetowych przez system automatyczny. (…)

SW 2.2.4 Kierownik może przeglądać zapis pomiaru wideo dla potwierdzenia przedwczesnej zmiany sztafetowej.

Znając sposoby, w jakie oceniane są omawiane elementy, przeanalizujmy jakie błędy mogą wystąpić podczas oceny zgodności ich wykonania z przepisami.

Błędy oceny

• Przypisanie przedwczesnego startu do niewłaściwego toru – pamiętaj, że ocena przez sędziego głównego i startera musi być niezależna od siebie. Unikaj prób przekonywania drugiej osoby do swojej oceny zaistniałej sytuacji. Wszelkie różnice we wskazaniu toru powinny skutkować brakiem dyskwalifikacji dla torów dla których pojawiły się wątpliwości.
• Uznanie reakcji startowej za podstawę do oceny przedwczesnego startu – pamiętaj że przepisy nie określają żadnych limitów dotyczących reakcji startowej ani nie dopuszczają automatycznej oceny przedwczesnego startu.
• Używanie wartości dopuszczalnej różnicy w czasach zmian sztafetowych innej niż ta podana przez producenta aparatury – pamiętaj, że dopuszczane różnice w czasach zmian sztafetowych zależą od technologii użytej do ich oceny. Dlatego niezwykle ważne jest aby sprawdzić jaka różnica powinna być jeszcze uznawana za prawidłową zmianę, a jaka za przedwczesną.
• Uznanie za podstawę do dyskwalifikacji za przedwczesną zmianę sztafetową automatycznej oceny nieprawidłowo funkcjonującej aparatury – pamiętaj że działanie Automatycznej Aparatury do Sędziowania musi być nadzorowane i w przypadku stwierdzenia awarii należy wziąć pod uwagę ocenę dokonaną przez inspektora nawrotów. 
• Uznanie oceny zmiany sztafetowej przez inspektora nawrotów jako nadrzędnej w stosunku do prawidłowo działającej Automatycznej Aparatury do Sędziowania – pamiętaj aby zawsze przed podjęciem decyzji o dyskwalifikacji za przedwczesną zmianę sztafetową sprawdzić ocenę Automatycznej Aparatury do Sędziowania.